Zgodnie z prawem polskim – art. 1012 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny, spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku powoduje, że składający oświadczenie traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy z mocy prawa. Do nabycia praw i obowiązków spadkowych nie jest potrzebne żadne oświadczenie. Jednak takie nabycie nie ma charakteru definitywnego.

Należy pamiętać o tym, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone w terminie sześciu miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule swojego powołania. Do chwili złożenia oświadczenia nabycie spadku ma jedynie charakter tymczasowy. Nadto, zgodnie z art. 1015 Kodeksu Cywilnego, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Sposób złożenia i forma oświadczenia.

Zgodnie z art. 1018 Kodeksu Cywilnego, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Nadto oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.

Czy można przywrócić termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku?

Ponieważ termin sześciomiesięczny, o którym mówi przytoczony wyżej przepis art. 1015 Kodeksu Cywilnegop, jest tzw. terminem zawitym – nie podlega on przywróceniu. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożone po terminie nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia.

Jest jednak inna możliwość. Zgodnie z art. 1019 Kodeksu Cywilnego, jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem; spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Prawo do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wygasa, w przypadku błędu, po upływie roku od jego wykrycia.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w ten sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd. Spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu, jeżeli błąd dotyczył treści oświadczenia i był istotny (art. 84 § 1 zdanie pierwsze oraz art. 84 § 2 w zw. z art. 1019 § 1 Kodeksu Cywilnego).

W orzeczeniu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że prawnie doniosłym błędem pozwalającym na uchylenie się spadkobiercy od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia co do spadku może być brak wiedzy o rzeczywistym stanie spadku, jednak błąd ten musi być „usprawiedliwiony okolicznościami sprawy” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 r., IV CK 799/2004).

Właściwość Sądu.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może nastąpić jedynie przed sądem. Właściwy jest sąd spadku, czyli sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). Jednocześnie spadkobierca zobowiązany jest oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Brak takiego oświadczenia wyłącza możliwość uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia.

Zgodnie z art. 690 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – w razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę.

Termin do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Termin zawity do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest zachowany, gdy przed jego upływem sąd odbierze to oświadczenie i oświadczenie o odrzuceniu spadku (art. 1019 § 2 Kodeksu Cywilnego). W wypadkach wyjątkowych, w szczególności gdy za nieodebranie oświadczenia w terminie spadkobierca nie ponosi winy, sąd może nie uwzględnić upływu tego terminu przez wzgląd na zasady współżycia społecznego (art. 5 Kodeksu Cywilnego.)