Podział majątku wspólnego polega na tym, aby określone składniki majątkowe stały się tylko i wyłącznie własnością jednego, a nie obojga małżonków. Podziałowi po rozwodzie podlega co do zasady majątek wspólny małżonków. Przy podziale majątku prowadzone są jednak także rozliczenia dotyczące majątku osobistego. Majątek wspólny małżonków powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego z mocy prawa, chyba że małżonkowie zawarli wcześniej małżeńską umowę majątkową lub zaistniały inne ustawowe okoliczności.
Udziały w majątku wspólnym.
Co do zasady, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże, zgodnie z art. 43 § 2 Kodeku Rodzinnego i Opiekuńczego, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Z kolei art. 43 § 3 stanowi, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Sposoby ustalenia nierównych udziałów w majątku po rozwodzie.
Małżonkowie po rozwodzie mogą podzielić majątek wspólny i ustalić nierówne udziały w tymże majątku umową małżonków (byłych małżonków) lub na drodze sądowej.
Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, małżonkowie mogą samodzielnie (bez postępowania sądowego) zawrzeć umowę, w której ustalą nierówne udziały w majątku wspólnym lub też dokonać podziału majątku wspólnego w taki sposób, aby wynik rozliczenia uwzględniał nierówne udziały w majątku wspólnym. Małżonkowie dysponują względną swobodą w ustalaniu wartości spłat i dopłat, ograniczaniu ich wartości lub też postanowieniu, że zniesienie współwłasności nastąpi bez spłat i dopłat na rzecz drugiego z małżonków. Umowny podział charakteryzuje się szybkością postępowania, ale wymaga pełnego porozumienia byłych małżonków.
Sądowe ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Żądanie ustalania nierównych udziałów w majątku wspólnym może zostać zgłoszone w toku postępowania o podział majątku wspólnego małżonków lub też zawarte w oddzielnym powództwie. Najczęściej jednak kwestią nierównych udziałów w majątku wspólnym sąd zajmuje się przy sprawie o podział majątku wspólnego stron. W toku sprawy podstawą do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest ustalenie przez sąd wystąpienia przesłanek z art. 43 § 2 k.r.o. do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, a zatem ważnych powodów i różnego stopnia przyczynienia się do powstania majątku. Przesłanki te muszą wystąpić łącznie.
Ważne powody do żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Pojęcie ważnych powodów nie posiada definicji legalnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że ważne powody powinny być oceniane w kontekście norm moralnych, które powodują, że w danym stanie faktycznym uznanie równych udziałów małżonków w majątku wspólnym byłoby sprzeczne z zasadami życia społecznego. W szczególności stwierdzić należy, iż ważnym powodem jest rażące lub uporczywe naruszanie przez jednego z małżonków obowiązków wobec rodziny, jak również długotrwała separacja zawiniona przez danego małżonka.
Stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego.
Istotną przesłanką ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest też stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Znaczenie ma tutaj nie tylko działanie małżonków prowadzące do powiększenia majątku wspólnego, ale również całokształt ich starań w zakresie ciążących na nich obowiązków w stosunku do rodziny, którą założyli. Ocena dokonana przez sąd nie może sprowadzać się wyłącznie do czysto ekonomicznych obliczeń (np. dotyczących wysokości dochodów), ale ma też znaczenie działanie polegające na staraniach o właściwe funkcjonowanie rodziny. W sytuacji, kiedy jeden z małżonków nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego z uwagi na chorobę czy nieporadność życiową, a zatem stany o charakterze obiektywnym, nie można stwierdzić, że istnieje przesłanka ustalenia nierównych udziałów.
Zasada uwzględniania prac domowych.
Przepis art. 43 § 3 k.r.o. stanowi, że ustalając nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym sąd ma obowiązek uwzględnienia nakładu osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci oraz we wspólnym gospodarstwie domowym. Przepis ten wysławia więc szczególną zasadę nakazującą, aby przy stosowaniu art. 43 § 2 k.r.o. zawsze uwzględniać nakład tej pracy małżonka. W praktyce dotyczy to przede wszystkim uwzględnienia nakładu osobistej pracy żony, ponieważ jak to najczęściej występuje w praktyce społecznej, to żona zwykle w znacznie większej części wykonuje obowiązki domowe, a w szczególności jest przez dłuższy czas znacznie bardziej zaangażowana w pielęgnację i wychowywanie niemowlęcia, a następnie małego dziecka, aż do osiągnięcia przez nie wieku przedszkolnego.
W postepowaniu uwzględnić należy nie tylko wykonywanie obowiązków domowych, ale i uchylanie się od nich przez jedną ze stron w takim stopniu, który bezspornie wskazuje, że ciężar obowiązków wychowawczych i prac domowych spoczywać musiał, w analizowanym okresie, na barkach drugiej strony.
Pomoc Adwokata
Pamiętaj, że jeśli potrzebujesz adwokata, to chętnie Ci pomogę. Doradzam klientom z obszaru całej Polski, w tym również w ramach konsultacji online oraz porad telefonicznych. Zapraszam serdecznie do zapoznania się z moją ofertą oraz do kontaktu!
